Hazırlayan: Çiğdem Ergül M.S. Odyoloji ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
Çocuğun konuşma ve dil gelişimini etkileyen faktörler arasında anne ve babasından aldığı genetik özelllikler, genel gelişimi ve sağlığı ile yaşadığı çevre ve onunla birlikte olan kişiler ile kurduğu iletişim sayılabilir. Konuşma ve dil becerisi edinilen bir beceridir.Özellikle öğretmenize gerek yoktur.Çocuk; anne ve babası ile bakımını üstlenen diğer bireylerden aldığı iletişim modellerini,sesleri ve sözcükleri taklit ederek konuşmayı öğrenir.Bu nedenle onunla birlikte olan bireylerin dil gelişimini desteklemek için doğru iletişim modelleri sunmaları çok önemlidir.
BEBEKLİKTE NELER YAPMALI ?
Bebeğin annesinden duyduğu ninniler, onunla konuşulması ve yanlız bırakılmadan yetişkinlerin dünyası içinde yer alması bu konuda atılabilecek ilk doğru adımlardır.İlk sözcüklerini söylemeden önce bebek; dinlemekte, öğrenmekte ve çıkardığı çeşitli sesler ile konuşmaya hazırlık yapmaktadır.Bir yaş öncesi bu dönemde onunla iletişim kurulması,konuşulması onun bu çabalarını besleyecektir.Yüz ifadesinin,mimikler ve ses tonunun annenin duygularını ve niyetini bebeğine aktarmakta ne kadar etkili olduğunu biliyormuydunuz.?
BİR YAŞ İKİ YAŞ ARASI DÖNEMDE NELER YAPMALI ?
İlk sözcüklerini söylemeye başlayan bebekler, hızla öğrenmeyi sürdürerek iki yaş civarında iki sözcüğü birlikte kullanmaya başlarlar. Yeni sözcükler cümlelere ve cümleler de peş peşe birbirine eklenir. Bu dönemde bebekler resimli kitaplardaki hayvan isimlerini,basit sözcükleri yetişkinden sonra tekrar ederler.Bildiklerini de gösterebilirler.Aile bireylerinin resimlerinin yer aldığı bir albüme bakarak,anne ve babasını göstermesi,söylemesi bildiğini pekiştireceği gibi eğlencelidir. Çocuğunuzun yaptıklarını dile getirmeniz çok yararlıdır.”yemek bitti şimdi elini yıkayalım ”diyerek olayları basit bir dille birbirine bağladığınızda kolay rutinler oluşturduğunuzda bu rutinler sırasında edindiği dili kullanması kolaylaşır.
ÜÇ YAŞ DÖNEMİNDE NELER YAPMALI ?
Üç yaş civarında konuşarak hemen her şeyi ifade edebilen çocuklar; yaşamlarının öğrenme konusundaki en hızlı devresini geçirirler. Özellikle ilk üç yaş döneminde; tv nin uzun süre izlenmesinin dil gelişimini olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir.Duyduklarını tekrar ederek öğrenen çocuklar, tv karşısında pasif dinleyici durumundadır.İki yönlü olması gereken iletişim sadece tek yönlüdür. Reklam programları,müzik klipleri gibi görüntünün hızla değiştiği ve çocuklar hedeflenerek hazırlanmamış programları izlemeleri gelişmelerini olumsuz etkilemektedir.
Üç yaş ve sonrası dil gelişimini desteklemek için; çocukla birlikte kitap okumak, kitap hakkında sorular sormak, resimlere bakarak birlikte anlatmak, onunla yerde oyun oynamak özellikle onun kurduğu oyunlarda ona eşlik etmek, şarkı söylemek, parmak oyunları öğretmek,birlikte gün boyu yaşananları paylaşıp sohbet ederek keyifli aktiviteler yapmak ve tv süresini yarım saat ile sınırlamak önerilebilir. Sembolik oyun kısaca ‘mış gibi yapmak’ yani bebeğini yada ayısını yedirmek, uyutmak,doktorculuk oynamak,oyuncakları karakterler ile birlikte oynamak, kamyonun içine bir figür yerleştirip şöför rolü vermek gibi özetlenebilir.Sembolik oyunlar çocuğun hayal gücünü geliştireceği gibi karşısındakinin oyun içinde kullanacağı dili izleme ve öğrenmesi için iyi bir fırsat tanır.